Subito ruina

galstenen

splinternieuw

Het was een tijd van grote veranderingen. Naast het nieuwe huis, de nieuwe televisie en de nieuwe naaimachine kregen we een nieuwe auto. Vaders veelzijdige handigheid betrof ook zijn omgang met geld: zijn tweede baan bij de PTT was bedoeld om het hele gezin in het ziekenfonds te houden teneinde geen dure particuliere verzekering te hoeven sluiten, en hij had enige leningen lopen waarvan hij het geld weer op een spaarrekening stortte, om op die manier belastingaftrek te forceren. Ofschoon ik van veel dingen verstand had, begrijp ik tot op de dag van vandaag niets van deze materie. Feit was, dat hij zich op afbetaling een splinternieuwe auto kon veroorloven.

de Simca 1100 GL

Mij werd als 11-jarige vroegwijze jongeling de verantwoordelijke taak toebedeeld, een keuze te maken uit het ruime aanbod van beschikbare modellen die pasten binnen ons budget. Ik nam deze opdracht uiterst serieus. Enige autoboeken had ik al van voor tot achter doorgenomen, waardoor ik bekend was met de onderdelen van een benzinemotor. Het viertaktprincipe, de functie van de carburateur en de verdeler, het spel der nokkenassen en kleppen, de zuigerveren, de eeuwige rondgang van de olie in het carter en de vierduizend explosies per minuut in de cylinderkop, van al deze zaken had ik een helder beeld. Daarnaast voorzag Vader mij van folders en brochures waarin de specificaties waren vermeld. Na rijp beraad en diepe research, daarbij diverse factoren meewegend zoals gezinsgrootte, gebruiksdoelen en bestedingsruimte, kwam ik tot een weloverwogen keuze: de Simca 1100 GL.

De Simca 1100 was de eerste hatchback met een vijfde deur, waarop bijvoorbeeld de Volkswagen Golf en de Fiat 127 zijn gebaseerd. De 1118 cc viercilinder in lijn was dwars voorin geplaatst om meer binnenruimte te creëren. Bij 6000 toeren per minuut bracht zij 41 kW aan vermogen naar de voorwielen. Hetgeen overeenkomt met 55 paardenkrachten. De zelfdragende carosserie van 940 kg werd rondom afgeveerd door middel van onafhankelijke torsieassen en telescopische dempers.

laadruimte

Het mooiste was echter de neerklapbare achterbank. Met enkele handbewegingen werd de laadruimte meer dan verdubbeld, zodat het autootje veranderde in een tweepersoons bestelwagen, waarin zeer grote voorwerpen plaats hadden. Ik zag mij in gedachten reeds samen met Vader naar Hout- en Bouwmaterialenhandel Klok rijden, alwaar ik als terloops de bank platlegde teneinde onze aankopen in te laden. Men kon er zelfs een herenrijwiel in vervoeren met gesloten klep. Een tafel met vier stoelen, een wandmeubel; er waren geen grenzen aan de mogelijkheden. De toevoeging GL (Grand Luxe) hield in dat de wagen voorzien was van een asbak, een radio en een aantal verchroomde elementen binnen en buiten. Over de kleur werd in familieberaad besloten. Het werd een kastanjebruin metallic (zeer modern en tegen meerprijs). De prijs kwam op 𝑓7000 inclusief afleveringskosten.

roest

Zoals gebruikelijk in die tijd, had deze auto een roestprobleem. Dit was te wijten aan de lage kwaliteit van het gebruikte staal, inconsistent laswerk en het ontbreken van speciale undercoatings. Veelal werd de lak direct op het slechts 1 mm dikke paneel gespoten. Het ontwerp bevatte vele zg. water traps, slecht gedraineerde en geventileerde ruimten waarin zich water verzamelt. Al na drie jaren vertoonden zich kleine roestophopingen rond de ramen, en een paar jaar later vielen de gaten in de wielkasten.

Heimat

De aanschaf van de Simca 1100 GL maakte het mogelijk met een gerust hart iets verder weg op vakantie te gaan, en wat lag meer voor de hand dan een bezoek aan de Heimat, waar immers Vaders Wurzeln lagen? Het jaar ervoor hadden we het voor het eerst geprobeerd, maar de oude Ford Cortina Mk1 was niet bestand geweest tegen de hitte en de onvermijdelijke hellingen. In een wolk van overkokend koelwater was ze blijven staan. Waarna het hele gezin was genoopt uit te stijgen en te voet de steil oplopende weg te betreden, moeder met de thermoskan nog in de hand, teneinde Vader in staat te stellen alleen en met een afgekoelde motor de klim nogmaals te wagen. Zelf bleef ik trouwens zitten.

karretje

Al deze moeilijkheden waren nu voorgoed voorbij. Zo sterk was Vaders geloof in de paardenkrachten van de Simca dat hij zich ook nog een aanhangwagen aanschafte, hierna te noemen: karretje. Het karretje was voorzien van een imperiaal op de deksel, waarmede onze vervoerscapaciteit buiten het passagierscompartiment verdrievoudigde. Zodoende konden vanaf nu worden meegenomen: een zware rubberboot met houten peddels, extra tenten voor de oudste kinderen, comfortabele verstelbare campingstoelen met dikke capitonnering, canvasrubber luchtmatrassen en een grotere voorraad aardappelen en ingeblikte groente.

gebergte

Vier maal ging ik nog mee op deze familietrips, voordat ik er mijzelf op vijftienjarige leeftijd te oud voor achtte. Verder dan een dagreis ging het nimmer, maar voor ons waren het avontuurlijke tochten. Moeder sloeg d’ ogen naar ’t gebergte heen, indachtig Psalm 121¹ – de tekst die nu nog op haar grafsteen prijkt – maar vergat in haar devotie op de borden te kijken. Vader bestuurde welgemoed met vaste hand de combinatie, het slot van Romeinen 8² – zijn toekomstige grafschrift – projecterend op zijn eigen vaderliefde. Ik had strategisch in het midden van de achterbank plaatsgenomen, met de kaart op schoot en Het Beste Boek voor de Weg onder handbereik. Links en rechts van mij aanschouwden lieve zus en broertje het onbekende land, Vader volgend zonder vragen³.

Plattdeutsch

Eenmaal aangekomen op de plaats van bestemming, de tenten opgeslagen en ingericht, waren we veelal op onszelf aangewezen. De Campingplätze misten de gemoedelijke saamhorigheid, die wij van Chr. Camping “Bergzicht” gewend waren. De Duitser was eerder terughoudend - wat ook te begrijpen viel in het licht van de recente geschiedenis. Als er al contact was, verliep het correct en beleefd, wars van de openhartige jovialiteit van onze landgenoten. Vader sprak als Rudi Carrell, in een verduitste tongval die hem verrassend natuurlijk afging. Hij proefde de woorden op de tong, alsof de smaak hem aan iets herinnerde. Blijkbaar is ook de taal in de genen aanwezig. Moeder bediende zich van haar veenkoloniaal dialect, dat door zijn verwantschap met het Plattdeutsch opmerkelijk goed werd begrepen.

Willy

Het was een landerig doorkomen van de dagen, waardoor de vakanties zich eindeloos voortsleepten. Lieve broertje Johan keek urenlang naar zijn dobber, maar sloeg zelden iets aan de haak. Lieve zuster Trijnie, slank, blond en net wat ouder dan ik, had vaker beet. Ingesmeerd met pure kokosolie lag ze uren in de zon te bruinen, wat haar de nodige bewonderende blikken van puberende voorbijgangers opleverde. Eén ervan heette Willy, weet ik nog, en hapte gretig in het aas. Ik sneed stokken met mijn zakmes, hielp Vader en Moeder met de dagelijkse gang van zaken en las alle meegenomen boeken – ook de Konsaliks van mijn lieve zuster en de christelijke romans van Moeder.

galstenen

En het geschiedde in de dagen waarin Willy Brandt het bewind voerde over het West-Germaanse Rijk, toen wij onze tenten opsloegen in de bergen van het Oosten, op veilige afstand van Der Eiserne Vorhang, dat Moeder werd getroffen door hevige kolieken in de buikstreek. Een in allerijl geregeld consult wees uit, dat een vooralsnog onbekend aantal galstenen haar het leven zuur maakte. Zij werd opgenomen in het Krankenhaus te Herzberg in afwachting van een operatie. Die niet eerder kon plaatsvinden dan na een periode van rust en dieet.

betaalkaarten

Aldus werd onze vakantie met enige weken verlengd. Vader regelde extra betaald en onbetaald verlof, alsmede een aanvullend pakket girobetaalkaarten, dit alles vanuit de telefooncel op het campingterrein. Hij was plotseling alleen komen te staan in de zorg voor drie kinderen in de leeftijd van 6, 12 en 14 jaar, maar wist zich wonderbaarlijk goed te redden, geholpen door de oudste. Viermaal per week bereidde hij een gezonde maaltijd op de propaanbrander, bestaande uit gekookte aardappelen, groente en een vleesproduct, daarbij Moeder haast de loef afstekend.

Kartoffelsalat

Wij reden op zondag, woensdag en vrijdag naar het ziekenhuis op een half uur gaans van de camping om Moeder te bezoeken, des middags tussen 14:30 en 15:30 uur en des avonds van 18:30 tot 19:00 uur. Tussendoor slenterden wij wat rond, bezochten toeristenwinkels en aten Pommes, Bratwurst en Kartoffelsalat. Een van die dagen at ik zoveel van deze hoogtepunten uit de Duitse gastronomie, dat het mij slecht in de maag werd. Op moeders eenpersoons ziekenkamer kwam alles er weer uit, met kracht gedeponeerd in de porseleinen wastafel. Vader werkte alles door de afvoer, de hardere delen fijnmalend met zijn vinger tegen het roostertje. Het was deze vinger die ons de volgende dag enige spannende momenten zou brengen.

snijbonen

Het oude viskrukje bestond uit twee in elkaar passende stalen rechthoeken, scharnierend met elkaar verbonden op de helft van hun lengte. Een lapje stof vormde de zitting en hield de constructie in opengeklapte toestand bij elkaar. Vader had erop plaatsgenomen, het bord op schoot, om samen met ons het avondmaal te genieten van aardappelen, snijbonen en koteletten. Zijn op ernstige toon uitgesproken Onze Vader was uitgebreid met een extra smeekbede voor Moeders herstel en werd door ons met een driewerf Amen bekrachtigd. Net hadden we de eerste hap genomen, toen hij met een luide kreet een halve meter naar beneden zakte, terwijl zijn bord met eten door de lucht vloog. De versleten stof van het krukje was gescheurd onder zijn gewicht, de stalen buizen hadden zich gesloten als een schaar en zijn vinger was half afgesneden.

crisis

De doelmatige omgang met een familiecrisis, zoals die zich later in de loop der jaren enige malen voordeed, bleek bij ons reeds in aanleg aanwezig. Zonder paniek rende ik gezwind naar de Simca 1100GL, om terug te komen met de ANWB EHBO-koffer volgens de richtlijnen van het Oranje Kruis, waaruit ik de benodigde verbandmiddelen mijn lieve zuster aanreikte. Ik stelde voor een tourniquet aan te leggen, waarover ik had gelezen in een spannend jeugdboek, maar werd beleefd afgewimpeld. Met vaardige handen legde ze een noodverband aan dat het bloeden stelpte en de vinger enigszins op zijn plaats hield. Vader kuste ons alle drie, stapte in de auto en spoedde zich naar het hospitaal waarheen hij de bochtige bergweg inmiddels kon dromen, sturend en schakelend met de linkerhand. Uren later - lieve broertje Johan lag al te slapen - kwam hij terug, de vinger met Duitse Gründlichkeit gehecht en verbonden. Drei Stiche, meldde hij met enige trots.

Op 23 juli 1973 werd Moeder geopereerd en op 5 augustus keerden we huiswaarts. Met meer dan een maand was het de langste vakantie die we ooit hadden.

vingerwijzing

Het was Vaders vinger die in mijn leven een grote rol speelde. Hij kon hem waarschuwend opsteken, of op de lippen houden bij het delen van een geheim. Hij zette hem in bij het plakken van de banden en bij het aanbrengen van lagervet rond de assen van de fiets. Met deze vinger sloeg hij de bladzijden om tijdens de Schriftlezing. Maar het was ook diezelfde vinger waarmee hij mij jaren later definitief de deur wees. Dat beschrijf ik als de tijd rijp is. Subscribers zijn de eersten die het lezen.

Sacramenta juventutis

1. Psalm 121 : 1
‘k Sla d' ogen naar 't gebergte heen,
Vanwaar ik dag en nacht
Des Hoogsten bijstand wacht.
Mijn hulp is van den HEER alleen,
Die hemel, zee en aarde
Eerst schiep, en sinds bewaarde.

2. Romeinen 8:
38 Want ik ben verzekerd dat noch dood noch leven, noch engelen noch overheden noch machten, noch tegenwoordige noch toekomende dingen, 39 noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onzen Heere.

3. Opwekkingslied 377:
Wat de toekomst brengen moge,
mij geleidt des Heren hand;
moedig sla ik dus de ogen
naar het onbekende land.
Leer mij volgen zonder vragen;
Vader, wat Gij doet is goed!
Leer mij slechts het heden dragen
met een rustig, kalme moed!